Sakarya Barosu Kadın Hakları Merkezi, 5 Aralık Dünya Kadın Hakları Günü nedeniyle basın açıklaması yayımladı.

"Ülkemizde kadınlara, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte birçok alanda hak ve yetki tanınmış olup ayrımcılığa maruz kalan farklı gruplarda olduğu gibi kadınlarımızın da sosyal, siyasal ve ekonomik hayatta eşit şekilde varlıklarını gösterebilmeleri amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı çoğu Avrupa ülkesinden önce verilmiştir. Öyle ki önce 3 Nisan 1930 tarihinde belediye seçimlerinde, 26 Ekim 1933’te köy ihtiyar heyeti ve muhtarlık seçimlerinde ve nihayetinde 5 Aralık 1934’te Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Kadınların katıldığı ilk genel seçimlerde 18 kadın, milletvekili seçilerek meclisteki yerini almıştır.

Her ne kadar Gazi Mustafa Kemal Atatürk 5 Aralık 1934’teki değişikliği “Bu karar Türk kadınına sosyal ve siyasî hayatta bütün milletlerin üstünde yer vermiştir. Çarşaf içinde, peçe altında ve kafes arkasındaki Türk kadınını artık tarihlerde aramak lâzım gelecektir. Türk kadını evdeki medenî mevkiini salâhiyetle işgal etmiş, iş hayatının her safhasında muvaffakiyetler göstermiştir. Siyasî hayatta belediye seçimlerinde tecrübesini yapan Türk kadını, bu sefer de mebus seçme ve seçilme suretiyle haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Medenî memleketlerin bir çoğunda, kadından esirgenen bu hak, bugün Türk kadınının elindedir ve onu salâhiyet ve liyakatle kullanacaktır.” sözleriyle tarihe not düşmüşse de onun Türk kadınının haklarına ilişkin mücadelesine olan inancı ve bu alandaki önderliği maalesef korunamamıştır. Toplumun yarısından fazlasını oluşturan kadınlarımıza tanınan bu hak; uzun yıllar yalnızca teorik bir hak olarak kalmıştır. Kadınlarımızın siyasi arenadaki etkinliği artarak devam etmişse de günümüzde dahi istenilen eşitlik seviyesine gelinebilmiş değildir.

Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesinin 90. yılı olan 2024’te ve bir önceki senede yapılan seçimler hakkındaki TÜİK verileri acı gerçeği gözler önüne sermektedir. Türkiye nüfusunun %49,9’unu kadınlar oluşturmasına rağmen 2023 yılı seçimlerinde kadın milletvekili oranı %19,9’da kalmıştır. 2007 yılındaki seçim sonuçlarına göre ise kadın milletvekili oranı %9,1’dir. Görüleceği üzere aradan geçen 16 yılda kadınların siyasi arenadaki temsiliyeti yalnızca %10 oranında artmıştır. Bu oran ise Türkiye’de kadın hakları konusundaki yasal düzenlemelerde neden yol katedilmediğinin en çarpıcı göstergesidir. Yerel seçimlerde 2019 yılındaki adayların %8’ini kadınlar oluşturmaktayken 2024 yılındaki adayların %11,5’ini kadınlar oluşturmuştur. 2024 yılı yerel seçimlerinde 81 ilin 11’inde; 922 ilçenin ise 61’inde kadınlar belediye başkanı olarak seçilmiştir. Kadın belediye başkanlarının 5’i büyükşehir belediyelerine başkan olarak seçilmiştir.

Kadınların belediye seçimlerindeki yeri ve kadın belediye başkanı sayısındaki artışla birlikte 5 büyükşehir belediye başkanının kadın olması yeterli sayıda temsiliyet sağlamasa da gelecek adına umut vericidir. Gerek yerel seçimlerde gerekse genel seçimlerde kadın temsiliyetinin artması elzemdir. Zira ülke nüfusunun yarısına sahip olan seçmenin temsilinin en etkili şekilde sağlanması ve ayrımcılıkların kaldırılarak katılımı arttırmaya yönelik çalışmalar yapma sorumluluğu devletin elindedir. Veriler, toplumsal ve siyasal eşitliği sağlamaya yönelik çalışmaların yapılmasının zorunlu olduğunu bizlere göstermektedir. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesinin 90. yıl dönümünde; siyasal alanlarda temsil yetkisi noktasında ilerleme kaydetmiş olsak da hala yeterli seviyede olunmaması üzüntü vericidir. Sosyal devlet anlayışı ve eşit, demokratik bir yönetimin gereği olarak eşit temsil için özel önlem alınması gereklidir. Bu doğrultuda Türkiye'nin taraf olduğu Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Kaldırılması Sözleşmesi’nin (CEDAW) 4.maddesinde yer alan taahhüdün yerine getirilmesini, “EŞİT TEMSİL İÇİN ÖZEL ÖNLEM ALINMASINI”, Anayasa’da, siyasi partiler ve seçim yasalarında, parti tüzüklerinde, seçilme hakkımızı yaşama geçirmek üzere her bir cinsiyete en az %40 temsil hakkı getiren değişikliğin gecikmeksizin yapılması hususundaki çağrımızı bu yıl bir kez daha vurgulamamız gerekmiştir.

Unutulmamalıdır ki her alanda eşitlik sağlanana dek bizler, hakları uğruna mücadeleye devam eden tüm kadınların yanında olmaya devam edeceğiz."

SAKARYA BAROSU KADIN HAKLARI MERKEZİ – 05.12.2024